____________ ____________ ταξιδεύοντας: Ιανουαρίου 2013

ταξιδεύοντας

Πέμπτη 10 Ιανουαρίου 2013

123 ~ Φιλίππο Μαρία Ποντάνι: Στην Ζάκυνθο του 1954



Filippo Maria Pontani (1913-1983)
"μέσα σ' ένα μαγικό όνειρο η Ζάκυνθο απλώνεται ξανά
στη λάμψη της αρχοντιάς της, στη μαγεία
της μουσικής της λαμπρότητας, ζωντανή ακόμα,
όπως τον καιρό του Ούγου και του Σολωμού"



«Ένας ονειροπαρμένος ιππότης τριγυρίζει ανάμεσα στα χαλάσματα, ζαρώνει μες στον ήλιο, κι' όταν το αυγουστιάτικο φεγγάρι δημιουργεί απατηλές σκιές στα σύννεφα τη σκόνη, χώνεται μέσα στους ετοιμόρροπους τοίχους, ανάμεσα στα στραβωμένα δεντράκια και κλαίει. Η Ζάκυνθο δεν είναι πια τίποτ' άλλο από μια μεγάλη πλατεία με σωριασμένα ερείπια' σιγά - σιγά οι μηχανές αδράχνουν και σαρώνουν τα τελευταία λείψανα μιας παλαιϊκής αρχοντιάς, ό,τι μόλις θυμίζει εκκλησιές, δρόμους, αρχοντικά, που τα 'ριξε κάτω ο σεισμός και η φωτιά. Ακόμα και στις πράσινες ράχες των λόφων, από το ακρωτήρι του Σκοπού ως τον Κόκκινο Βράχο, φαίνονται λουρίδες λουρίδες οι λαβωματιές, όσο κι' αν οι πανηγυριώτικες σημαιούλες στολίζουν το καμπαναριό της Πικριδιώτισσας στη μέση της πλαγιάς. Μόνο η θάλασσα, που μέσα από τον διάφανο κόρφο της γεννήθηκε η θεά, ησυχάζει εκεί όπου είδαν το φως οι τρεις εμπευσμένοι ποιητές (*) που τόσο πολύ αγάπησαν τη μικρή τους πατρίδα.» - F.M.P

μετάφραση: Λίνος Πολίτης
από την
Νέα Εστία, τχ. 680
1η Νοεμβρίου 1955

Ζάκυνθος, στο λιμάνι (φωτ: flickr.com, από Íris S)

Ο Φιλίππο Μαρία Πόντανι έρχεται στην Ζάκυνθο τον Αύγουστο του 1954, μετά από πρόσκληση του Λίνου Πολίτη, για να τον βοηθήσει στην αντιγραφή των ιταλικών χειρογράφων που προορίζονταν για την έκδοση όλων των χειρογράφων του Σολωμού, μια προσπάθεια που είχε ξεκινήσει μετά από πρόταση του Λίνου Πολίτη, και στην οποία συνέδραμαν το Υπουργείο Παιδείας και το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Στο νησί τούς υποδέχεται ο "πολυσέβαστος λάτρης της Ζακύνθου", "ο απόστολος της Ζακυνθινής ιδέας", ιστοριοδίφης Νικόλαος Βαρβιάνης, φαρμακοποιός στο επάγγελμα, ο άνθρωπος που έσωσε δύο φορές τα χειρόγραφα: μία όταν τα διαφύλαξε κατά τη διάρκεια της Κατοχής, και άλλη μία όταν τα διέσωσε από την καταστροφή της Ζακύνθου κατά τους σεισμούς που έπληξαν τα Ιόνια Νησιά, το καλοκαίρι του 1953. Αυτός είναι ο "ονειροπαρμένος ιππότης", ο "ιππότης των ερειπίων" που αναφέρει στο κείμενό του ο Φιλίππο Μαρία Ποντάνι:

«Το άσπρο του άγαλμα», συνεχίζει περιγράφοντας τις εντυπώσεις του «έχει πέσει από το βάθρο του και το πρόσωπο έχει γίνει κομμάτια. Μια στήλη όμως μιλά ακόμα γι' αυτόν, κι' ενώ στην περιοχή του Νταβία ξαναγυρίζει στη μνήμη η γάργαρη βρύση που την τραγούδησε εκείνος στα ιταλικά του σονέττα, εκεί απάνω, στο λόφο του Στράνη, στέκει όρθια η μορφή της Ελευθερίας, στο μέρος όπου την χαιρέτησε εκείνος βγαλμένη από τα κόκαλα των πατέρων με τα λόγια του ύμνου του μελοποιημένου από τον Μάντζαρο, που, με την ανατολή και τη δύση του ήλιου, αντηχεί ακόμα, δίπλα στην θάλασσα για να χαιρετήσει τη σημαία : "Xαίρε, ω χαίρε, Ελευθεριά".

Πολλά μάς δείχνει και περισσότερα ξαναβλέπει, με τα μάτια συλλογισμένα, ο ιππότης της χαλασμένης πολιτείας. Εκεί ήταν το σπίτι του Ρώμα, εκεί τα βόλτα, τ' αρχοντικά, τα οικόσημα, ο τάφος του Ρεμοντίνι' ανάμεσα στα χορτάρια διαβάζουμε πάνω σε μιαν άρμα ένα ρητό που μοιάζει με ειρωνεία: Auspicium melioris aevi. Στη μαγευτική παραλία του Λαγανά, όπου το βράδυ ο κόσμος τρώει και χορεύει σε ξύλινες εξέδρες πάνω από τη θάλασσα, έστησε μια αναμνηστική στήλη για τον Ανδρέα Vesal, που τον βρήκε ο θάνατος σε τούτο τ' ακρογιάλι' έχει ακόμα εκδώσει ανέκδοτα του μουσουργού Καρρέρ κι' έγραψε τη βιογραφία του. Και τώρα, μετά τη θεομηνία, δημιούργησε ένα ιδιόρρυθμο μουσείο από ό,τι σώθηκε, στο εξοχικό του σπίτι που έχει τ' όνομα Hermitage. Mέσα στη σκηνή όπου κατοικεί έχει μαζί του κανένα κομματάκι από μάρμαρο ή από καθρέφτη, από τους μεγάλους βενετσιάνικους καθρέφτες που στόλιζαν τούτα τ' αρχοντικά' στο εξοχικό του έχει μια συλλογή από παράξενα πακετάκια, σε σωρούς ατακτοποίητους ακόμα - κι' αυτό τον κάνει να ντρέπεται και να στενοχωριέται' πάνω στο καθένα έχει γράψει και κάτι: "βιβλίο που βρέθηκε κοντά στο μέρος της αγίας τραπέζης στη λατινική εκκλησία"' ανοίγει το πακέτο και πιάνει ένα χοντρό μαύρο βιβλίο, ένα μάτσο καρβουνιασμένα φύλλα' "ξύλινη σκίζα από το όργανο της Φανερωμένης", "κομμάτι εικόνας από την εκκλησία των Αγίων Πάντων". Αυτός που παρακολούθησε και βοήθησε τον έφορο αρχαιοτήτων Χατζηδάκη για την περισυλλογή των καλλιτεχνικών κειμηλίων, συγκεντρωμένων σήμερα σ' ένα σχολείο που έμεινε όρθιο, είναι προσκολλημένος στ' ασήμαντα τούτα λείψανα όπου συνοψίζεται η ιστορία μιας πολιτείας που σαρώθηκε μέσα σε μια στιγμή από μια χαωτική μανία, και μπρος στα κλεισμένα μάτια φαίνεται πως τα ξεφτίδια αυτά κάνουν και πάλι ένα σύνολο, και μέσα σ' ένα μαγικό όνειρο η Ζάκυνθο απλώνεται ξανά στη λάμψη της αρχοντιάς της, στη μαγεία της μουσικής της λαμπρότητας, ζωντανή ακόμα όπως τον καιρό του Ούγου και του Σολωμού.» F.M.P


Ζάκυνθος, η θέα από την Μπόχαλη (φωτ: flickr.com, από Pappy17S)

__ __ __ __

Το βιογραφικό σημείωμα είναι από την Βιβλιονέτ:

Ο Filippo Maria Pontani (1913-1983) γεννήθηκε και σπούδασε στη Ρώμη. Η γνωριμία του, από τα πρώτα φοιτητικά του χρόνια, με τον νεαρό έλληνα καθηγητή Γεώργιο Θ. Ζώρα υπήρξε καθοριστική για τη στροφή του στη σπουδή της αρχαίας και κυρίως της νεότερης ελληνικής φιλολογίας. Από το 1935 δίδασκε κλασική φιλολογία σε ιταλικά Λύκεια και από το 1951 αρχαία ελληνική λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης. Το 1960 έγινε εντεταλμένος και το 1966 τακτικός καθηγητής της νέας ελληνικής γλώσσας και λογοτεχνίας (αργότερα και της βυζαντινής φιλολογίας) στο Πανεπιστήμιο της Πάδοβας, όπου δίδαξε ως το θάνατό του. Επίσης διεύθυνε από το 1968 το Ινστιτούτο Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Πάδοβας. Εκτός από το γόνιμο διδακτικό και το πλούσιο ερευνητικό έργο του, σημαντική προσφορά στα ελληνικά γράμματα αποτελούν οι δεξιοτεχνικές του μεταφράσεις ελληνικών λογοτεχνικών έργων. Τα τριακόσια δημοσιεύματά του καλύπτουν όλο το φάσμα της ελληνικής λογοτεχνίας, από τον Όμηρο μέχρι τις μέρες μας. Οι νεότεροι έλληνες ποιητές με τους οποίους περισσότερο ασχολήθηκε είναι ο Καβάφης, ο Κάλβος, ο Ρίτσος και ο Σεφέρης. Επίσης, ανάμεσα στους συγχρόνους μας συγγραφείς που κατά καιρούς μετέφρασε, σχολίασε και παρουσίασε στο ιταλόγλωσσο κοινό είναι οι Θ. Αγγελόπουλος, Άγρας, Αθάνας, Αθανασούλης, Λ. Αναγνωστάκη, Δ. Ι. Αντωνίου, Βασιλικός, Βενέζης, Βρεττάκος, Ελύτης, Καζαντζάκης, Καρυωτάκης, Α. Μάτσας, Μυριβήλης, Ξενόπουλος, Παλαμάς, Παπατσώνης, Πορφύρας, Σαραντάρης και Σκίπης.

(*) Ανδρέας Κάλβος, Ούγκο Φόσκολο και Διονύσιος Σολωμός.


Link:
Παμπάλαια: Ζακυνθινές, και μη, διαδικτυακές ανασκαφές

- τα κείμενα του Φιλίππο Μαρία Ποντάνι είναι από
την Νέα Εστία, τχ. 680/Νοε. '55
(αρχείο ΕΚΕΒΙ)
φωτογραφίες: it.wikipedia.org, flickr.com


Ετικέτες ,