93 ~ Ποιητικές αναφορές, XIX: Φρήντριχ Χαίλντερλιν - Πάτμος

Friedrich Hölderlin (1770-1843)


Μα δεν ήθελα να εγκαταλείψω τη χώρα μου' Είναι απλώς, για να σας προσκαλέσω, που ήρθα εδώ. Ναι ω Χάριτες της Ελλάδας, Θυγατέρες του Ουρανού, για να σας εκλιπαρήσω ήρθα εδώ! Ας έλθετε, κοντά μας, μεγαλόθυμες, αν το ταξίδι δεν είναι μακρινό!

(από το βιβλίο του Βασίλη Ι. Λαζανά "Friedrich Hoelderlin" - Aθήναι, 1984)

= = =

Πάτμος
(απόσπασμα)
...
Κι ωστόσο ο ναύτης γνωρίζει τα νησιά.
Κι όταν άκουσα
Πως ένα απ' τα κοντινά
Ήταν η Πάτμος,
Πολύ επόθησα
Εκεί να κατεβώ και
Να πλησιάσω τη σκοτεινή σπηλιά.
Καθόσον μεγαλοπρεπώς, όπως η Κύπρος,
Η πλούσια σε πηγές
Ή κάποιο από τ' άλλα νησιά,
Δεν κατοικεί η Πάτμος,

Αλλά είναι φιλόξενη
Στο σπίτι της το φτωχικότερο
Ωστόσο
Κι όταν από ναυάγιο ή θρηνώντας
Για την πατρίδα του ή
Για το φίλο που ξεμάκρυνε
Κάποιος την πλησιάσει απ' τους ξένους,
Ευχάριστα το ακούει, και τα παιδιά της
Οι φωνές του διάπυρου άλσους,
Κι εκεί όπου πέφτει η άμμος, και σχίζεται
Η επιφάνεια του αγρού, οι ήχοι
Τον ακούν και μια ηχώ αγάπης
Αντιλαλεί τους θρήνους του ανδρός. Έτσι εφρόντισε
Κάποτε τον αγαπημένο του Θεού
...
μετάφραση: Στέλλα Γ. Νικολούδη


Πάτμος

=

Ο μοναδικός
(απόσπασμα)

Τι είναι αυτό που
Στις αρχαίες μακάριες ακτές
Με δένει έτσι που πιότερο
Τίς αγαπώ κι' απ' την πατρίδα μου;
Γιατί σαν σε ουράνια
Δουλεία πουλημένος
Βρίσκομαι εκεί όπου βάδιζε ο Απόλλων
Με μορφή βασιλέως,
Και σε αγνά παλληκάρια
Κατέβαινε ο Ζεύς κ' έσπερνε
Γυιους με άγιο τρόπο και κόρες
Ο Υψηλός ανάμεσα στους ανθρώπους.

Υψηλές σκέψεις
Πολλές
Ξεπήδησαν απ' του Πατέρα το κεφάλι
Και μεγάλες ψυχές
Ήρθαν απ' αυτόν στους ανθρώπους.
Άκουσα
Για την Ήλιδα και την Ολυμπία, στάθηκα
Ψηλά στον Παρνασσό
Και διάβηκα βουνά του Ισθμού
Και πήγα πέρα
Κοντά στη Σμύρνη
Και κάτω στην Έφεσο.
...
μετάφραση: Δημήτριος Καπετανάκης

- Το ποίημα "Πάτμος" είναι από το βιβλίο
Friedrich Hölderlin - Ελεγείες, Ύμνοι και
άλλα ποιήματα εκδ. Άγρα, 1996
- Το ποίημα "Ο μοναδικός" είναι από την Ανθολογία Γερμανικής
Ποίησης 1749-1921 - εκδ. Εκάτη, 2001
- Πορτραίτο: sternenfall.de
- Φωτογραφία: holiday-in-athens.com

92 ~ Ρόμπερτ Λαξ: στην Κάλυμνο ερημίτης

Robert Lax (1915-2000)

Καλυμνιάδα
(μέρος II)

πες το μισοφέγγαρο μισοφέγγαρο από βράχο
ένα νησί στραμμένο ανατολικά σε μια θάλασσα όλη τσακίσματα
τους ασημένιους του θόλους
τα πολλά του
χρωματιστά
μέτωπα
ένας βράχος:
τι φυτρώνει πάνω του;
λίγο πράσινο το χειμώνα
οι άντρες με τα γαλάζια δίχτυα τους
γρι γρι
έξω κάθε νύχτα
και μπαλώνοντας τα δίχτυα
το πρωί
οι άλλοι που
πάνε έξω για μήνες κάθε φορά
και βουτάνε (για
σφουγγάρια) οι γυναίκες που υφαίνουν
οι γυναίκες που δένουν τους γάντζους
στα μακριά
άσπρα νήματα

μτφ: Σωκράτης Σκαρτσής



O Ρόμπερτ Λαξ φθάνει στην Κάλυμνο το 1964, αν και θα ήταν ακριβέστερο να γράψω "αποσύρεται", γιατί, στην πραγματικότητα, αυτή είναι η πρόθεση του στοχαστικού ερημίτη ποιητή όταν επιλέγει να έρθει στην Ελλάδα. Ήθελε έναν τόπο ήσυχο, να μείνει για λίγο για να γράψει μερικά ποιήματα. Να διαλογιστεί, να ακούσει τη φωνή του Θεού, ν' ακούσει καλύτερα τη σκέψη του. Έναν τόπο «ήσυχο και φθηνό» όπως έλεγε - κι αν έβρισκε και κάποιο μέρος ακατοίκητο για να μείνει, ακόμα καλύτερα. Τον χρειαζόταν, «όπως ένας φωτογράφος χρειάζεται τον σκοτεινό θάλαμο», συμπλήρωνε χαρακτηριστικά. Αλλά διαπιστώνει πως «στην Ελλάδα δεν είσαι ποτέ μόνος. Οπουδήποτε κι αν ζεις, οτιδήποτε κι αν κάνεις, οπουδήποτε κι αν κοιμάσαι, το κάνεις σε μια ολόφωτη σκηνή. Κάθε μέρα, είναι μέρα κρίσης».

Ο «μέγιστος άγνωστος» της αμερικανικής λογοτεχνίας, έζησε χιλιάδες τέτοιες μέρες κρίσης, αφού έμεινε στην Ελλάδα 35 χρόνια. Επέστρεψε στην Αμερική λίγο πριν πεθάνει και τον περισσότερο καιρό έζησε στην Πάτμο όπου εγκαταστάθηκε αμέσως μετά το σύντομο διάστημα παραμονής του στην Κάλυμνο. Έμαθε ελληνικά, για να μπορεί να κουβεντιάζει με ανθρώπους κάθε κοινωνικού επιπέδου, και πιο πολύ μ' αυτούς που τον ενδιέφεραν περισσότερο: τους ψαράδες και τους σφουγγαράδες, που έβρισκε πως, αν και πολυταξιδεμένοι, είχαν νοοτροπία αρχαίων Δωριέων. Χωρίς ποτέ να επιδιώξει δημοσιότητα και λογοτεχνική καριέρα ή φήμη.


Πάτμος

Σταδιακά και αταλάντευτα, ο Ρόμπερτ Λαξ απλοποίησε τη γραφή του, ώσπου στην όψιμη ποίησή του επικεντρώθηκε στην λιτότητα προσπαθώντας να αποδώσει τα πλείστα με τα ελάχιστα, αγγίζοντας τα όρια της μινιμαλιστικής ακρότητας. Την ίδια απλότητα είχε εφαρμόσει και στη ζωή του, κάτι που είχε διαφανεί από τα νεανικά χρόνια του. Τελειώνοντας το σχολείο εργάσθηκε σε περιοδικά και κατά τη διάρκεια των αρχικών του περιπλανήσεων εργάσθηκε σε τσίρκο ως δεξιοτέχνης ζογκλέρ. Σπουδαστής στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης εντάχθηκε σε μια ομάδα νέων πρωτοποριακών καλλιτεχνών που λόγω της αντιαστικής νοοτροπίας τους χαρακτηρίσθηκαν ως πρόδρομοι της γενιάς των beat.



Στενός φίλος του ομηλίκου του, Τόμας Μέρτον (κι αυτός γεννημένος το 1915), διάσημου τραππιστή μοναχού, ποιητή και συγγραφέα, επηρέασε τόσο τον ίδιο όσο και σημαντικούς μπιτ ποιητές και συγγραφείς, όπως τον Τζακ Κέρουακ, τον Άλλεν Γκίνσμπεργκ, τον Γουίλλιαμ Μπάρροουζ. Γεννήθηκε στο Olean της πολιτείας της Νέας Υόρκης, από εβραϊκή οικογένεια και ως ενήλικος στράφηκε στον ρωμαϊκό καθολικισμό παραμένοντας, όμως, ανοιχτός σε όλες τις θρησκείες. Μελέτησε Ζεν και Καμπάλα, και πέθανε σαν χριστιανός με την πίστη πως "οι καλύτερες μέρες είναι πάντα μπροστά για όλους, όσο κι αν έχουν κλάψει για αγαπημένους που έχασαν." - Κ. σ-Μ.

= = = = =

- To ποίημα είναι από την ανθολογία "Σύγχρονοι Αμερικανοί Ποιητές"
εκδ. Καστανιώτη, 1987
- Φωτογραφίες: nicholasdigiovanni.com, greece-2004.com,
isola-di-rifiuti.blogspot.com, rhodes-greece.info, bobbundy.com
- Εξώφυλλα βιβλίων: amazon.com