39 ~ Μπάρρυ Άνσγουωρθ: Βόλτες στο Σούνιο

Barry Unsworth (1930)
«άνοιξα στον κήπο μου πηγάδι»

«Έζησα στην Αθήνα πολλά χρόνια τη δεκαετία του '60. Στην Αθήνα δεν μπορείς να κινηθείς χωρίς να σου υπενθυμίζεται διαρκώς το παρελθόν. Το παρόν ζει στη σκιά του. Αυτή η έννοια της συνέχειας του παρελθόντος στο παρόν έγινε μια συνήθειά μου. Έτσι άρχισε να μ' ενδιαφέρει το ιστορικό μυθιστόρημα.»


Kωνσταντινούπολις

Το ταξίδι έχει σημαδέψει τον Άνσγουορθ: Εγκαταλείποντας τη γενέτειρά του νωρίς, έζησε χρόνια στην Κωνσταντινούπολη και την Αθήνα με ενδιαμέση στάση τη Φιλανδία και τελικό προορισμό την Περούτζια.


Περούτζια

- Έχετε ξανάρθει στην Αθήνα από τότε που φύγατε;

«Πριν από τρία χρόνια. Ήταν σχεδόν αγνώριστη από την πόλη που έζησα το '60. Τρέφω ένα ισχυρό αίσθημα τρυφερότητας για τη χώρα σας και τους ανθρώπους της. Έζησα ευτυχισμένες στιγμές στην Ελλάδα. Δεν ξέρω γιατί δεν παρέμεινα....»

Από συνέντευξή του στην Ιωάννα Κλεφτόγιαννη
Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία - "& 7", τ.109 / 14.12.2003

= = = = =

Πώς ερμηνεύεται ο τίτλος του βιβλίου σας «The Greeks have the word for it;

«Είναι μια έκφραση που αναγνωρίζει το πόσο ευέλικτη είναι η ελληνική γλώσσα. Οσο για τον τίτλο, δεν ξέρω τι να σας πω. Εχω ξεχάσει για ποιο πράγμα "έχουν τη λέξη οι Ελληνες". Θυμάμαι πως όταν είχα πάει το βιβλίο στον εκδότη, είχα δώσει άλλον τίτλο. Ημουν όμως πολύ νέος για να τον υπερασπίσω. Ετσι δέχτηκα την άποψή του χωρίς να καταλαβαίνω απολύτως τι σήμαινε. Μου είπε μάλιστα ότι τον εμπνεύστηκε την ώρα που ξυριζόταν. Υποθέτω πάντως ότι η λέξη την οποία εννοούσε είναι "i ironia"».

Η ειρωνεία είναι μάλλον χάρισμα των Βρετανών...

«Πράγματι, έχουμε μια μακρόχρονη παράδοση στο να γινόμαστε είρωνες. Είναι όμως ένδειξη ευφυΐας το να μπορεί κάποιος να αντιμετωπίζει τα πράγματα από διαφορετικές οπτικές γωνίες».

Τότε γιατί μετοικήσατε στην Ιταλία και δεν μείνατε στη γενέτειρά σας;

«Υπάρχουν λόγοι και για αυτό. Θεωρώ τον εαυτό μου γνήσιο Αγγλο αλλά παρ' όλ' αυτά τα τελευταία δέκα χρόνια βρίσκω διαρκώς μόνιμη στέγη εκτός Βρετανίας. Μου άρεσε πάντοτε να ταξιδεύω και μπορώ να το δικαιολογήσω αν ανατρέξω στα νεανικά μου χρόνια. Γεννήθηκα σε μια οικογένεια ανθρακωρύχων. Οι γονείς μου πέθαναν όταν ήμουν αρκετά μικρός και εγώ βρέθηκα να περιπλανιέμαι. Είχα τη διάθεση να γνωρίσω όλον τον κόσμο, ξεκινώντας από τη Μεσόγειο».

Σε μια από αυτές τις περιπλανήσεις βρεθήκατε στην Ελλάδα...

«Πράγματι, ήταν το 1958, πολύ προτού γεννηθείτε εσείς. Θυμάμαι υπήρχαν πολύ λίγα αυτοκίνητα και πηγαίνοντας βόλτα στο Σούνιο δεν συναντούσαμε σχεδόν κανέναν σε όλη τη διαδρομή. Τώρα όλα έχουν αλλάξει ριζικά. Ανεβήκαμε στον Παρθενώνα το πρωί και ήταν όλα τυλιγμένα στο νέφος. Παρ' όλ' αυτά υπάρχει μια ποιότητα στο τοπίο και επιβιώνει η αίσθηση ότι αυτός ο τόπος είναι η κοιτίδα του πολιτισμού. Υπάρχει μια αίσθηση στον αέρα της Αθήνας που δεν έχει αλλάξει. Η διαφορά της με άλλες πόλεις, όπως το Λονδίνο, είναι ότι πέρασε μία περίοδο εξωφρενικά γοργής ανάπτυξης».


Σούνιο (Cape Sounion)

Εκτός από την πόλη, βρίσκετε ότι έχουν αλλάξει και οι άνθρωποι;

«Ναι, και μάλιστα σε ό,τι αφορά τις σχέσεις τους με τους ξένους. Εκείνες τις ημέρες ήταν εντελώς διαφορετικά. Το 1961, θυμάμαι, περίμενα σε μια ουρά στον Πειραιά για να πάρω το φέρι. Ξαφνικά έρχεται ένας κύριος και μου λέει ότι μπορώ να περάσω μπροστά. Με έφερε σε πολύ δύσκολη θέση. Οι υπόλοιποι διαμαρτυρήθηκαν αρχικά αλλά συναίνεσαν επειδή ο συνοδός μου τους εξηγούσε μεγαλοφώνως "ine xenos, ine xenos". Δεν νομίζω ότι κάτι τέτοιο θα γινόταν σήμερα».

Θεωρείτε ότι οι συγγραφείς γράφουν ξανά και ξανά το ίδιο βιβλίο, προσδιορίζοντας απλώς διαφορετικές κάθε φορά εξωτερικές συνθήκες;

«Αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον θέμα συζήτησης. Κατά κάποιον τρόπο συμφωνώ μαζί σας. Τα δικά μου βιβλία ­ τώρα γράφω το 13ο ­ είναι όλα διαφορετικά μεταξύ τους όσον αφορά το ύφος, τη δομή και το περιβάλλον στο οποίο εκτυλίσσονται, όλα γράφτηκαν όμως για να αναδείξουν τις ίδιες αξίες και να αναπτύξουν τα ίδια θέματα. Θα τα χαρακτήριζα όλα παραλλαγές σε ένα κεντρικό θέμα. Το θέμα είναι η προδοσία, η δύναμη της εξουσίας και η ηθική πλευρά των ανθρώπινων σχέσεων. Αυτές είναι οι μόνιμες ανησυχίες μου. Δεν νιώθω ότι επαναλαμβάνομαι, απλώς με απασχολούν μονίμως αυτά τα ζητήματα. Οταν ψάχνω για θέμα, αυτά τα ζητήματα ενισχύουν τη φαντασία μου. Επανέρχονται ως οι θεμελιώδεις εμμονές μου».



Η αλήθεια είναι ότι τα βιβλία πλέον μεταφράζονται πολύ γρήγορα στην Ελλάδα. Πολλοί εκδότες παίρνουν τα ξένα χειρόγραφα στην πρώτη μορφή τους με αποτέλεσμα κάποια βιβλία να κυκλοφορούν στα ελληνικά με ένα μήνα διαφορά από το πρωτότυπο. Συμφωνείτε με αυτή την τακτική;

«Εξαρτάται από τον μεταφραστή. Το πρόβλημα με εμάς τους συγγραφείς είναι ότι ποτέ δεν μπορούμε να ξέρουμε πώς έχουν αποδοθεί τα έργα μας. Το μόνο σίγουρο είναι ότι υπάρχουν μεταφραστές που είναι εμφανώς καλύτεροι από τους συναδέλφους τους».

Ηταν καθοριστικό για σας το γεγονός ότι τιμηθήκατε με το βραβείο Booker;

«Θα ήταν καθοριστικό, αν ήμουν νέος. Οταν έχει φτάσει κανείς στην ηλικία μου, δεν αλλάζει εύκολα η ζωή του. Παρ' όλ' αυτά σε υλικό επίπεδο επωφελήθηκα. Για παράδειγμα επισκεύασα την οροφή του σπιτιού μου στην Ιταλία και άνοιξα ένα πηγάδι στην αυλή που μου δίδει 35 λίτρα νερό το λεπτό».

Αποσπάσματα από μία συνέντευξη του Μπάρι Άνσγουορθ στην Λώρη Κέζα
Το ΒΗΜΑ, 8 Μαρτίου 1998

Φωτογραφίες: www.stefanomanferlotti.com, www.alpha-omegaonline.com,
www.checifaccioqui.it,www.mf.unze.ba,www.stefanomanferlotti.com,
www.penguinclassics.co.uk
Eξώφυλλα βιβλίων: www2.wwnorton.com,www.protoporia.gr,
www.fantasticfiction.co.uk, www.proszynski.pl, www.amazon.ca,
larryvoyer.com, www.middlemiss.org

38 ~ Νατσούκι Ικεζάουα: Koυαρτέτο σε σολ ...Κέρκυρα

Natsuki Ikezawa (1945)

«ένα βιβλίο άλλαξε τη ζωή μου»

«Λένε ότι ένα βιβλίο μπορεί ν αλλάξει τη ζωή κάποιου, και στην περίπτωσή μου ήταν το "Αλεξανδρινό κουαρτέτο" του Λόρενς Ντάρελ [βλ. καταχώρηση νο. 10], που διάβασα στα 15 μου. Αργότερα βρήκα εξίσου αποκαλυπτικό ένα βιβλίο του αδελφού του Τζέραλντ που μιλούσε για την εμπειρία τους στην Κέρκυρα. Άρχισα να το μεταφράζω και όταν τελείωσα ένιωσα την επιθυμία να βρεθώ κι εγώ στην Κέρκυρα. Έτσι, πήγα το 1974 στο νησί και η αλήθεια είναι ότι δεν βρήκα μεγάλες διαφορές από τις περιγραφές του Ντάρελ.»

________________Κέρκυρα________________

Την επόμενη χρονιά αποφάσισα να έρθω και να μείνω στην Αθήνα. Συνάντησα ανθρώπους χαμογελαστούς, το φαγητό ήταν καλό. Τεμπέλιαζα, τριγυρνούσα. Εζησα τρία πραγματικά ευτυχισμένα χρόνια. Η πρώτη μου κόρη γεννήθηκε εδώ, είναι Αθηναία. Οταν πήρε το Νόμπελ ο Ελύτης, πολλά ιαπωνικά περιοδικά μού ζήτησαν να τον συστήσω στους συμπατριώτες μου και έτσι μου αποκαλύφθηκε η ελληνική ποίηση. Και οι άνθρωποι όμως μου έδωσαν πολλά, γιατί εμείς οι Γιαπωνέζοι είμαστε καλοί στο να ακούμε, αντιθέτως με τους Ελληνες που συζητούν μεγαλόφωνα, φωνάζουν, διαφωνούν».

- Νιώσατε πολιτισμικό σοκ;

«Όχι, απόλαυσα την εμπειρία γιατί ήταν πρωτόγνωρη. Στην Ιαπωνία κυριαρχεί η συνεργασία από το σχολείο μέχρι το γραφείο. "Ενωμένοι ή θάνατος" είναι το σλόγκαν. Αντιθέτως στο Παρίσι ή στην Αθήνα πιστεύουν ότι "Ενότητα ίσον θάνατος". Ο ανταγωνισμός ήταν ένα πολύ καλό μάθημα για μένα. Κατάλαβα τις διαφορές και απελευθερώθηκα από την ιαπωνική νοοτροπία».

- Όλα καλά μου τα λέτε, δεν υπήρχε κάτι που σας ενόχλησε;

«Μόνο η μουσική στο δρόμο μού φάνηκε θορυβώδης, αλλά όταν πήγαινα στην εκκλησία άκουγα ωραίους ύμνους όπως το "Κύριε ελέησον". Τότε ήταν και της μόδας ένα τραγούδι "Ασε με να φύγω σε παρακαλώ" (σ.σ.: το τραγουδάει χαμηλόφωνα) από μια τραγουδίστρια, την Αλέκα Κανελίδου».

Πριν από περίπου 30 χρόνια ο Νατσούκι Ικεζάουα, ένας από τους πιο σημαντικούς λογοτέχνες της Ιαπωνίας, ζούσε στην Αθήνα και έβγαζε τα προς το ζην ξεναγώντας τους τουρίστες στην Ακρόπολη. Αργότερα «ξενάγησε» τους συμπατριώτες του στην ελληνική ποίηση, μεταφράζοντας το έργο του Καβάφη, του Σεφέρη, του Ελύτη, ενώ παράλληλα τους συνέστησε τον Θεόδωρο Αγγελόπουλο με σειρά ντοκυμανταίρ και συνεντεύξεων που εκτείνονται από τον «Θίασο» μέχρι το «Λιβάδι που δακρύζει».

...

Γεννημένος στο Χοκάιντο, ο πολυβραβευμένος στη χώρα του συγγραφέας γυρίζει όλο τον κόσμο διοχετεύοντας τις εντυπώσεις του σε ταξιδιωτικά βιβλία, όταν δεν «ενοχλεί» με τα δικά του μυθιστορήματα που θίγουν προβλήματα όπως ο εθνικισμός, οι μειονότητες, η ισότητα των δύο φύλων.

_____________________Xoκάιντο_____________________

- Πιστεύετε ότι όσο αναπτύσσεται η ιαπωνική οικονομία τόσο οι συμπατριώτες σας απομακρύνονται από τις παραδοσιακές αξίες;

«Καταλάβαμε ότι η ανάπτυξη δεν φέρνει μόνο ευτυχία αλλά και την παγίδα της κατανάλωσης. Και καθώς έχουμε την τάση για ομοιογένεια, προσπαθούμε ο ένας να μοιάσει στον άλλον, από τη μάρκα των ρούχων που θα φορέσουμε μέχρι το χρώμα που θα βάψουμε τα σπίτια μας. Ξέρετε ότι μέχρι και πόρνες γίνονται τα κορίτσια του γυμνασίου για να αγοράσουν τη Λουί Βιτόν της μόδας; Δεν το κάνουν για να ζήσουν, αλλά για να ζήσουν πολυτελώς. Το χάσμα των γενεών γίνεται όλο και πιο βαθύ, οι νέοι έχουν τη δική τους ηθική την οποία αδυνατούν να κατανοήσουν οι γονείς τους, οι οποίοι πιστεύουν στην αληθινή, σταθερή αγάπη. Αποδεικνύεται, λοιπόν, πως χάνουμε την ταυτότητά μας».

- Έχετε πει πως με την πατρίδα σας έχετε μια σχέση αγάπης και μίσους.

«Μερικές φορές είμαι πολύ πατριώτης, και αυτό δεν το ανέχονται πολλοί. Κι από την άλλη, όταν γράφω για τον υπόλοιπο κόσμο νομίζουν ότι τους γυρίζω την πλάτη».

Τα αποσπάσματα της συνέντευξης είναι από το "& 7" της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας, τ.118 15 Φεβρουαρίου 2004.

Φωτογραφίες: www.voyager.co.jp, www.pbase.com/jerryfung
Εξώφυλλα βιβλίων: www.bookreporter.com